ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΤΗΣ ΠΑΝΔΗΜΙΑΣ

 

Εκείνο που παρατηρείται τα τελευταία χρόνια είναι ότι έχουμε αποτύχει να αντιμετωπίζουμε συνθήκες καταστροφών και συνθήκες μεγάλων κοινωνικών πιέσεων, άμεσα και με έναν τρόπο αποτελεσματικό.

Έχουμε κατά καιρούς προειδοποιήσεις πως μπορούν ξαφνικά να προκύψουν εκτεταμένες καταστροφές μεγάλου μεγέθους με την μορφή ενδημιών, πανδημιών, αλλά και μεμονωμένων νέων ασθενειών. Η εμφάνιση τα τελευταία χρόνια ιών όπως  της γρίπης, και των συνεχών μεταλλάξεων της, του SARS,του MERS. Έχουμε δηλ. κατά καιρούς προειδοποιήσεις πως μπορεί αναπάντεχα να συμβούνε καταστροφές μεγάλου μεγέθους.

Εκείνο λοιπόν το οποίο θα έπρεπε να μας είχαν δημιουργήσει αυτές οι προειδοποιήσεις  είναι ένα έντονο αίσθημα υπευθυνότητας ώστε στο μέλλον οι δομές υγείας να λειτουργήσουν με επάρκεια και ετοιμότητα. Να ξεφύγουμε από την λογική της διαχείρισης της υγείας με οικονομικούς και περιοριστικούς όρους. Ίσως πρέπει να έχουμε πλέον διδαχθεί ότι η δογματική προσήλωση στους κανόνες του νεοφιλελευθερισμού, το κλείσιμο πολλών δομών υγείας η περιθωριοποίηση του δημοσίου συστήματος υγείας, η δημιουργία ΣΔΙΤ στην υγεία οδηγεί στο αντίθετο από το επιδιωκόμενο οικονομικό αποτέλεσμα, όπως άλλωστε καταγράφεται και από το αποτέλεσμα που βιώνουμε. Η εξοικονόμηση πόρων και οι αυστηροί δημοσιονομικοί κανόνες αντί να εξορθολογίσουν την οικονομία και να την βελτιώσουν την κατέστρεψαν.

Η εισβολή του Κορωναιού στην ζωή μας θα πρέπει να μας παραδειγματίσει αλλά και να μας δείξει ότι το μοντέλο οικονομικής ανάπτυξης που επιλέξαμε θέλει κάποιες αλλαγές, αφού αποτελεί το αίτιο της εμφάνισης των αναδυομένων ασθενειών όπως ο κορωνοιός. Θα πρέπει επίσης να κατανοήσουμε ότι αν συνεχίσουμε αυτά τα μοντέλα ανάπτυξης ο κορωνοιός θα περάσει μεν, αλλά θα δεχόμαστε συνεχώς νέες πανδημίες και πιο συχνά στο μέλλον στο βαθμό που η οικονομία αναπτύσσεται εις βάρος του περιβάλλοντος.

Μετά την παγκοσμιοποίηση έχουν αποφασιστεί άλλες προτεραιότητες οι οποίες δεν έχουν να κάνουν με την γενικότερη  κοινωνική προστασία.

Η έννοια του κράτους κοινωνικής παροχής όπως έχει αναπτυχθεί κατά την διάρκεια του ψυχρού πολέμου στην σύγχρονη Ευρώπη με την δημοκρατία εκείνης της εποχής, έχει υποχωρήσει, πράγματα όπως η πρόνοια, η υγεία, η παιδεία, οι μηχανισμοί προστασίας ήταν μεγάλες προτεραιότητες εκείνη την εποχή έχουν υποχωρήσει και μαζί με αυτά υποχώρησε και κάθε προετοιμασία για συνθήκες οι οποίες θα πλήξουν τον πληθυσμό σε πολύ μεγάλη κλίμακα.

Είμαστε απροετοίμαστοι σε πάρα πολλά πράγματα και νομίζω ως κοινωνία θα πρέπει να αναπροσαρμόσουμε τις προτεραιότητες μας προς την κατεύθυνση της προστασίας του πληθυσμού και ελπίζω πως αν προσεγγίσουμε αυτή την επώδυνη κρίση, με σοβαρότητα,  θα μας βοηθήσει να εξετάσουμε με πολύ προσοχή και ειλικρίνεια τον βαθμό πολιτικής προστασίας που έχουμε και όχι απλά να την εξετάσουμε θεωρητικά αλλά να εξετάσουμε και την δυνατότητα νέων αποτελεσματικών μηχανισμών στο μέλλον.

 «Δεν αφήνουμε καμιά κρίση να πάει χαμένη».

ΔΗΜΟΣΙΑ ΣΥΣΤΗΜΑΤΑ ΥΓΕΙΑΣ

Στο γενικότερο σχεδιασμό για το μέλλον εννοείται ότι χρειαζόμαστε ένα Δημόσιο Σύστημα Υγείας.

Δεν μπορεί κανείς να πετύχει έναν συντονισμό τέτοιο ακόμα και αν έχει ένα καθαρό πρωτόκολλο των ιδιωτικών πρωτοβουλιών, αποδείχθηκε σε όλα τα κράτη που βγήκαν από αυτήν την κρίση ότι ο μόνος τρόπος για να την χειριστεί αποτελεσματικά, είναι να έχει ένα οργανωμένο Δημόσιο Σύστημα Υγείας. Οι λογικές είναι ότι μόνο με ένα τέτοιο σύστημα μπορεί να κάνει πρόληψη, μπορεί να κάνει διαγνωστικά τεστ εκτεταμένης κλίμακας, μπορεί να κάνει εκτεταμένες δοκιμασίες ελέγχου και συνεχή πληροφόρηση αφού θα γίνεται επεξεργασία της πληροφορίας από ένα κεντρικό σύστημα και ακολουθεί η ενημέρωση.

Συνεπώς ο κοροναιός θα πρέπει να μας αφήσει μια μεγαλύτερη ευαισθησία και συμπάθεια, φροντίδα και τρυφερότητα, για αυτό το οποίο θέλαμε να διαλύσουμε πριν μερικά χρόνια, το δημόσιο σύστημα υγείας, το οποίο θεωρούσαμε ότι είναι αναποτελεσματικό.

Οι μικρές μονάδες πρωτοβάθμιας υγείας, που με ιδιαίτερο ζήλο διαλύσαμε το 2013, έχουν αποδειχθεί σε όλα τα συστήματα σαν οι πιο αποτελεσματικές επιχειρησιακά κυψέλες ενίσχυσης του δημόσιου συστήματος υγείας.

Αυτό δεν σημαίνει, βέβαια,  απλά μια θεωρητική έννοια, σημαίνει ενίσχυση του ιατρονοσυλευτικού προσωπικού, υποδομών, βελτιστοποίηση των πόρων και συνεχής επιχειρησιακός σχεδιασμός.

Η περικοπές των δαπανών που έγιναν στο βωμό της οικονομικής ανάπτυξης με κλείσιμο των 2/3 των νοσοκομείων της χώρας το 2013 έχει αναμφίβολα τα αντίθετα αποτελέσματα.

Η μεγάλη εμπιστοσύνη που έδειξαν οι τεχνοκράτες της υγείας στην ανακάλυψη των εμβολίων και των αντιβιοτικών τους οδήγησαν να επαναπαυθούν με αυτές τις ανακαλύψεις και να υποβαθμίσουν τα λοιμώδη νοσήματα. Θεώρησαν ότι αυτές οι ανακαλύψεις είχαν πλέον εξαφανίσει την παρουσία των μεταδοτικών ασθενειών. Με αυτή την λογική οδηγήθηκαν στο κλείσιμο δομών υγείας με μεγάλη εμπειρία στην αντιμετώπιση των λοιμωδών παθήσεων. Μια σειρά από δομές υγείας όπως τα Νοσοκομεία λοιμωδών παθήσεων Αθηνών και Θεσσαλονίκης, του νοσοκομείου Νταού Πεντέλης, Νοσοκομείο Παπαδημητρίου έκλεισαν. Άλλα Νοσοκομεία όπως το 

θεραπευτήριο ΙΚΑ Θεσσαλονίκης, το 3^ο και 7^ο θεραπευτήριο ΙΚΑ στην Αθήνα έκλεισαν ενώ και προηγούμενα πολλά άλλα νοσοκομεία όπως το Νοσοκομείο εργατών Θαλάσσης στα Μελίσια έκλεισαν στα πλαίσια των νέων οικονομοκεντρικών επιλογών του συστήματος. Σήμερα διαπιστώνει κανείς ότι αυτές οι δομές υγείας λείπουν και αυτή η έλλειψη δημιουργεί πρόσθετο άγχος στο ίδιο το σύστημα και με την σειρά τους οδηγούν σε πρόσθετη οικονομική επιβάρυνση και επιδείνωση των δεικτών της οικονομίας εν ονόματι των οποίων είχαν πάρει αυτές τις επιλογές πέφτοντας στην παγίδα από την οποία πήγαν να ξεφύγουν. Οι σχεδιαστές τεχνοκράτες εκείνο που δεν μπόρεσαν να κατανοήσουν είναι ότι η ασθένεια είναι ένα φυσικό φαινόμενο που δεν μπορεί να προϋπολογιστεί όπως τα άλλα χρηματιστηριακά μεγέθη.

Τι συμβαίνει αυτή την στιγμή, η κυβέρνηση με εμφανές το  έντονο άγχος της έλλειψης ελέγχου και ίσως της πιθανής αποτυχίας αναγκάζεται να πάρει μέτρα ασύμμετρα και ίσως υπερβολικά αλλά χωρίς στόχευση οδηγούμενη από τον πανικό και κινδυνεύει να οδηγηθεί σε επιδείνωση των προβλημάτων. Το άγχος αυτό οδηγεί στην αντιμετώπιση με περιοριστικά μέτρα και καταστολή.

ΠΕΡΙ ΘΝΗΤΟΤΗΤΑΣ ΚΑΙ ΝΟΣΗΡΟΤΗΤΑΣ

Τα μέτρα που λαμβάνονται θα πρέπει να είναι υλοποιήσιμα, κατανοητά και με σαφήνεια όσον αφορά το αίτιο και το αποτέλεσμα.

Για παράδειγμα όλοι μιλάμε για την θνητότητα για τον ιό ότι είναι πολύ μεγάλη.

Η θνητότητα δεν καθορίζεται μόνο από τον ιό.

Η θνητότητα δεν καθορίζεται επίσης από τον άρρωστό και τα υποκείμενα νοσήματα.

Η θνητότητα καθορίζεται και από άλλους παράγοντες π.χ. περιβαλλοντικούς, την δυνατότητα ενός συστήματος υγείας να απορροφήσει οξέα περιστατικά και έχει ειπωθεί πόσες ΜΕΘ έχουμε και πόσες κλίνες έχουμε.

Δεν είναι μόνο πόσες κλίνες έχουμε είναι και πόσους ιατρούς και νοσηλευτές έχουμε.

Είναι επίσης το πώς είναι κατανεμημένα τα νοσοκομεία ώστε η πρόσβαση των περιφερειακών να είναι εύκολη σε αυτά τα νοσοκομεία.

Άρα είναι αντικείμενο ενός ολόκληρου σχεδιασμού με το οποίο σχετίζεται η θνητότητα.

Η θνητότητα σχετίζεται με την οικονομική στάθμη στις χώρες που είναι πολυπολιτισμικές, πόσο πυκνοκατοικημένες ή αραιοκατοικημένες είναι, οι χαμηλές κοινωνικοοικονομικές και περιθωριοποιημένες ομάδες είναι ανασφάλιστοι και δεν έχουν την ενημέρωση που χρειάζεται διότι αρκετές ομάδες από αυτές δεν έχουν την επικρατούσα γλώσσα και δεν έχουν την πρόσβαση που χρειάζεται στο σύστημα υγείας.

Αν δούμε τις περιοχές της μεγάλης θνητότητας αυτό δεν εξηγείται από την δυναμική του ιού. Υπάρχουν βέβαια και κάποιες θεωρίες που λένε ότι εξαρτάται από το γενετικό υπόστρωμα του πληθυσμού.

Δεν μπορώ φυσικά να αποκλείσω αυτήν την πιθανότητα του γεννητικού υποστρώματος. Αλλά αυτό που είναι σαφές, ότι η βόρεια Ιταλία ήταν μια περιοχή που είχαν υποδιπλασιαστεί ο αριθμός των ιατρών επί Σαλβίνη η δε κυβέρνηση περιέκοψε κατά 50% τις δαπάνες για την δημόσια υγεία. Είχαμε μια περιοχή που το δημόσιο σύστημα υγείας είχε αποδιαρθρωθεί και η αντιμετώπιση δόθηκε στον ιδιωτικό τομέα που είχε ως περιεχόμενο διαγνωστικές εξετάσεις και εγχειρήσεις που ήταν πιο επικερδείς.

Ο άλλος παράγων που συνδέεται με την θνητότητα ήταν η ατμοσφαιρική ρύπανση. Έχει υποστηριχθεί η άποψη ότι οι ιοί ταξιδεύουν μέσω των αναπνεύσιμων σωματιδίων της ατμοσφαιρικής ρύπανσης.

Έχει αποδειχθεί αυτό τελευταία και είναι μια πολύ σοβαρή εκδοχή και πάλι δεν είναι τυχαίο ότι η πόλη Wuhan που ξεκίνησε η πανδημία αλλά και η Β. Ιταλία έχουμε υψηλού βαθμού ατμοσφαιρική ρύπανση.

Υπάρχουν πλέον στην διάθεση μας αρκετά στοιχεία που σχετίζονται με την θνητότητα της νόσου. Για παράδειγμα πολλοί διακεκριμένοι ερευνητές μιλούν για θνητότητα της νόσου 0,02%, και αυτό είναι αληθές, αφήνοντας, όμως και εσφαλμένως, σε κάποιες ομάδες πολιτών  της είκόνα μιας «ήπιας γριππούλας».

Εν τούτοις αν μελετήσουμε την ίδια θνητότητα σε ένα οίκο ευγηρίας μπορεί να αναφερόμαστε σε ποσοστά θνητότητας που ξεπερνούν το 15%.

Σε τελική ανάλυση θα πρέπει να επανασχεδιάσουμε τα συστήματα υγείας με βασικό κορμό και συντονιστή το δημόσιο σύστημα, θα πρέπει να οργανώσουμε τις δομές πρόνοιας και κοινωνικής προστασίας και ίσως θα πρέπει να τροποποιήσουμε τον τρόπο οικονομικής ανάπτυξης.

Αποκτά με αυτήν την έννοια ιδιαίτερο ενδιαφέρον σε μια εποχή με άφθονο πλούτο, τεράστια τεχνολογική εξέλιξη, ανακάλυψη ενός τεράστιου όγκου φαρμάκων και διαγνωστικών προσεγγίσεων να εξακολουθούμε να κινδυνεύουμε από τις ίδιες ακριβώς ασθένειες με εκείνες των πληθυσμών του μεσαίωνα και παλαιότερα σαν να μην έχουμε επιτύχει καμιά απολύτως  πρόοδο.

Κλείνοντας αναφέρω ότι μπορεί να τελειώσουμε με τον κορονοιό, και αυτό θα γίνει, όμως  θα πρέπει να είμαστε σχεδόν βέβαιοι και να προετοιμαζόμαστε για τις επόμενες πανδημίες που σίγουρα θα μας επισκέπτονται συχνά.

Η μέχρι τώρα λοιπόν εμπειρία υποδεικνύει την αναγκαιότητα ενός δημόσιου συστήματος υγείας ισχυρού, και ελπίζω βγαίνοντας από αυτήν την κρίση να επαναπροσδιοριστεί το δημόσιο σύστημα υγείας και ο ρόλος του αλλά και των κοινωνικών παροχών.