ΠΡΟΣ ΜΙΑ ΝΕΑ ΑΡΙΣΤΕΡΗ ΙΔΕΟΛΟΓΙΑ

Ο πολιτικός χάρτης αυτήν την στιγμή στον πλανήτη φαίνεται να συγκροτείται από δύο κυρίαρχες βασικές ανθρωποκεντρικές πολιτικές που ασκούνται από τα Δεξιά κόμματα, τα Σοσιαλιστικά κόμματα και  τα Αριστερά κόμματα. Οι δύο, αυτές,  πολιτικές ασκούνται είτε σύμφωνα με το καπιταλιστικό μοντέλο είτε σύμφωνα με τα αριστερό μοντέλο.

Η καπιταλιστική λογική  « ανάπτυξη επ’  άπειρο, αχαλίνωτη ανάπτυξη, ανταγωνισμός με στόχο το κέρδος»

Αριστερή λογική « σχέσεις εργασίας – κεφαλαίου με στόχο την αύξηση της απασχόλησης»

Και οι δύο λογικές στηρίζονται στο βασικό δόγμα του καπιταλισμού παραγωγή / κατανάλωση.  Η πολιτική είναι ανύπαρκτη  στον  τομέα του συνόλου των προβλημάτων που απορρέουν από την περιγραφή των όρων «ενέργεια», «οικολογία» που προς το παρόν επισκιάζονται από την οικονομική στασιμότητα αλλά επιδεινώνονται  με την πάροδο του χρόνου και αναμένεται να προσλάβουν τεράστιες διαστάσεις στο άμεσο μέλλον. Ήδη τα πρώτα μηνύματα υπάρχουν και  η Κλιματική αλλαγή, η Τρύπα του όζοντος, η  Εξάντληση των αποθεμάτων του πλανήτη,  η Αποψίλωση των δασών, η Εκτεταμένη ρύπανση των θαλασσών και λιμνών, η Μετατροπή των ποταμών σε υπονόμους, Ρύπανση των εδαφών, του υπεδάφους και του υδροφόρου ορίζοντα, Ρύπανση της ατμόσφαιρας. Πρέπει επομένως  οι ασκούμενες πολιτικές να δημιουργήσουν ένα νέο είδος πολιτικής που να αντιλαμβάνεται ότι το περιβάλλον είναι το σπίτι μας. Πρέπει οι οποιεσδήποτε πολιτικές να στοχεύουν στην δημιουργία ενός ατόμου που να χειραφετηθεί σε ένα νέο ηθικό πλαίσιο που θα ζει σε αρμονία με το φυσικό του περιβάλλον. Οι μέχρι τώρα ασκούμενες πολιτικές δεν έχουν δει τον πλανήτη ως ένα αυτοδιαχειριζόμενο σύστημα που αυτορυθμίζεται και που παρέχει τις κατάλληλες συνθήκες διαβίωσης στα είδη που φιλοξενεί. Αντίθετα θεωρούν  τον πλανήτη σαν μια αποθήκη φυσικών πόρων με χρηστική αξία τους οποίους ανάγουν σε οικονομικούς όρους όπως : οικονομία της αγοράς, συσσώρευση κέρδους, βιομηχανική επέλαση τεχνολογικής προόδου με το ιδιοτελές εταιρικό κέρδος.

ΑΡΙΣΤΕΡΑ – ΑΝΘΡΩΠΟΚΕΝΤΡΙΚΗ ΥΛΙΣΤΙΚΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ

Η μαρξιστική θεωρία ταυτίζεται και μετέχει πλήρως στο φαντασιακό του καπιταλισμού καθώς σύμφωνα με αυτόν,  όπως και με την κυρίαρχη ιδεολογία της εποχής του τα πάντα εξαρτώνται από την αύξηση των παραγωγικών δυνάμεων. Δεν υπάρχει στον Μαρξ καμιά κριτική της καπιταλιστικής τεχνικής ως προς την μέθοδο παραγωγής ούτε τον τύπο και την φύση των προϊόντων που παράγονται. Η αριστερά, απλά,  περιορίζει την ρητορική της στην αντίθεσή της στο κεφάλαιο και έχει επικεντρωθεί σε διανεμητικά ζητήματα, την αύξηση των παραγωγικών δυνάμεων και την ιδιοκτησία των μέσων παραγωγής ανήμπορη να αποδεσμευτεί από τον καλά εγκαθιδρυμένο παραγωγισμό της που επεκράτησε τον 19^ο αιώνα και θεωρεί την οικονομική ανάπτυξη όχι μόνο επιθυμητή αλλά και την επέκτασή της εντός του σοσιαλιστικού μοντέλου.

Η αριστερά και ο σοσιαλισμός έχουν ως επίκεντρο τον άνθρωπο, τις κοινωνικές τάξεις και τις παραγωγικές δυνάμεις ενώ θα έπρεπε να λαμβάνει υπ’ όψιν της  και το σύνολο του οικοσυστήματος μέσα στο οποίο δρα και λειτουργεί ο άνθρωπος και υφίσταται τις επιδράσεις του καθώς και τους φυσικούς πόρους του πλανήτη και πως αυτοί μπορεί να είναι διαχειρήσιμοι .

ΚΑΠΙΤΑΛΙΣΜΟΣ – ΑΧΑΛΙΝΩΤΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΜΕ ΣΤΟΧΟ ΤΟ ΚΕΡΔΟΣ

Ο καπιταλισμός δεν μπορεί να πειστεί να περιορίσει την ανάπτυξη και την συσσώρευση κέρδους διότι αν το εφαρμόσει θα πάψει να υπάρχει.  Οι προσπάθειες που γίνονται από τον καπιταλισμό για την μείωση του αποτυπώματος στον πλανήτη από τις επιλογές του, είναι καταδικασμένες από την ίδια την φύση του καπιταλισμού ως ένα σύστημα ατέλειωτης ανάπτυξης.  Ο πόλεμος με την επικράτηση του νεοφιλελευθέρου καπιταλιστικού μοντέλου σε βάρος του περιβάλλοντος είναι αδυσώπητος και είχε πρακτικές συνέπειες, όπως είναι η Τρύπα του Όζοντος, οι Κλιματικές αλλαγές, οι Πλημμύρες ως αποτέλεσμα της αλλαγής του κλίματος, το Φαινόμενο του θερμοκηπίου, η  Αποψίλωση των δασών, η Ερημοποίηση, η χρήση πυρηνικών ( Τσέρνομπιλ και οι συνέπειες του πολλά χρόνια μετά), η  Εκτεταμένη και ανεξέλεγκτη  ρύπανση των εδαφών και της ατμόσφαιρας, , η  Εκτεταμένη ρύπανση των θαλασσών. Ο καπιταλισμός δημιουργεί σταδιακά τεχνικές ανάγκες στους πολίτες  με σκοπό την κατανάλωση, και έχει οδηγήσει στην κατασκευή ενός είδους ανθρώπου που δεν ενδιαφέρεται για το παρελθόν ούτε και για το μέλλον του αλλά ασχολείται κυρίως με την καθημερινότητα και δραστηριότητες που εντάσσονται σε αυτήν πιστεύοντας στο δόγμα «ζω για να παράγω και να καταναλώνω» ή « καταναλώνω άρα ζώ».

Η όλη πρακτική του καπιταλισμού σε συνδυασμό με την μεγέθυνση της  καταναλωτικής μεσαίας τάξης αλλά και με την αύξηση της επιρροής των ιδεολογικά απολίτικων περιβαλλοντικών οργανώσεων (wwf,  greenpeace,  ζωοφιλικών οργανώσεων) οι οποίες απλώς περιγράφουν γεγονότα χωρίς να έχουν την δυνατότητα να λειτουργήσουν θετικά μέσα στο σύστημα και να αλλάξουν την πορεία των γεγονότων, οδηγούν σταδιακά σε δυσμενείς επιδράσεις στο περιβάλλον. Ο καπιταλισμός και η αριστερά είναι το ίδιο αντιοικολογικοί επειδή δέχονται το δόγμα της αέναης οικονομικής και βιομηχανικής ανάπτυξης.

ΤΟ ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΟΣ

Ας πάρουμε για παράδειγμα την Ελλάδα της κρίσης, η ανεργία, η φτώχεια θερίζουν ενώ το περιβάλλον με το πρόσχημα των μνημονίων, της λιτότητας  και της κρίσης και στο όνομα της «ανάπτυξης»  θυσιάζεται στον βωμό της ιδιωτικοποίησης με στόχο την … «ανάπτυξη».

Ποια όμως ανάπτυξη;  Ας μην ξεχνάμε ότι ζούμε στον πιο πλούσιο πολιτισμό που ανέδειξε ποτέ ο πλανήτης και όμως αυτός ο πολιτισμός δεν μπορεί να θρέψει επαρκώς τα 2/3 του πλανήτη που έχει φτωχοποιηθεί και μάλιστα οδεύουμε σταδιακά και στην φτωχοποίηση του υπολοίπου 1/3 και αυτό ονομάζεται… «ανάπτυξη».  Τι είδους «ανάπτυξη» είναι αυτή που εξαιτίας του τρόπου λειτουργίας της,  οι οικονομικές κρίσεις διαδέχονται η μια την άλλη, με συνεχή φτωχοποίηση των κοινωνιών. Ο όρος «ανάπτυξη» με αυτήν την έννοια μοιάζει  «μεσσιανικός όρος» που μεταφέρει και υπόσχεται στο απροσδιόριστο μέλλον την λειτουργία του συστήματος. 

Μάλιστα, ακριβώς επειδή τελευταία  έχουν γίνει ήδη εμφανείς οι επιπτώσεις των ανθρωπογενών δραστηριοτήτων στο περιβάλλον με κυρίαρχο την αλλαγή του κλίματος η ρητορική άλλαξε και σήμερα μιλάμε για «βιώσιμη ανάπτυξη».

 Η αέναη παραγωγή/κατανάλωση βρίσκεται στο DNA του καπιταλισμού και δεν μπορεί να υπάρξει χωρίς αυτήν.   Στα πλαίσια αυτά γίνεται μια μετατόπιση της ευθύνης στον καταναλωτή-πολίτη που πρέπει να εστιάσει στην δική του συμπεριφορά και όχι στην συμπεριφορά των επιχειρήσεων και των πολυεθνικών οικονομικών λόμπι που βρίσκονται πίσω από τα προβλήματα της ανάπτυξης και της καταστροφής του περιβάλλοντος. Ας πάρουμε για παράδειγμα την επιβολή του περιβαλλοντικού τέλους για να περιοριστούν οι πλαστικές σακούλες. Εδώ εκτός της μετατόπισης των ευθυνών στους πολίτες του οικολογικού αποτυπώματος μετατρέπουμε την προστασία του περιβάλλοντος σε οικονομικούς όρους. Έτσι οι πολίτες πρέπει  να πληρώνουν κάποιο τέλος ή  να χρησιμοποιούν οικολογικές σακούλες για να τοποθετούν μέσα σε αυτές όλες τις πλαστικές συσκευασίες που παράγουν οι πολυεθνικές.

Επί πλέον το εμπόριο των ρύπων,  μετατροπή σε χρήμα των περιβαλλοντικών επιπτώσεων όπου κάποιος μπορεί να ρυπαίνει πληρώνοντας κάποιο τέλος. Παράλληλα με τις ακραίες επεμβάσεις στο περιβάλλον νέες ασθένειες εμφανίζονται στον πλανήτη με παράλληλη  αύξηση της νοσηρότητας (καρκίνοι, αυτοάνοσα νοσήματα κ.λ.π.).  Το καπιταλιστικό σύστημα δεν έχει αντιληφθεί ότι τα τεράστια κέρδη που αποκομίζονται από τις παρεμβάσεις στο περιβάλλον αυξάνουν το κόστος λόγω της νοσηρότητας και ότι ο τελικός λογαριασμός κέρδη/ζημίες είναι αρνητικός. Η μεταφορά με αυτήν την έννοια των ευθυνών στους πολίτες είναι εμφανής, έτσι μειώνει τις δαπάνες για την υγεία τις οποίες σταδιακά  μετατοπίζει στις πλάτες των πολιτών.

Χρειάζεται μια νέα πολιτική που δεν μπορεί να μην είναι αριστερά αφού μόνο αυτή μπορεί να λειτουργήσει προς όφελος του πολίτη. Μιας πολιτικής που οφείλει να σκέφτεται  με πρόταγμα τον κανόνα κόστους/οφέλους, αναφερόμενοι στην διαχείριση του περιβάλλοντος.

Ζητήματα όπως η ρύπανση, η ποιότητα των υδάτων, τα πυρηνικά, η ερημοποίηση, η προστασία της βιοποικιλότητας, τα χημικά στην διατροφή και οι επιπτώσεις στην υγεία, η αύξηση της νοσηρότητας, η εμφάνιση νέων ασθενειών, οι συνθήκες διαβίωσης στις πόλεις και ο υπερπληθυσμός, η αστικοποίηση πρέπει να μπουν στην συζήτηση και να ενσωματωθούν στις υπόλοιπες αρχές της αριστεράς μαζί με το φεμινιστικό κίνημα, τα δικαιώματα, τον  ρατσισμό και την  ξενοφοβία, την εκμετάλλευση και την κοινωνική δικαιοσύνη.

Η σοβαρή πολιτική δεν μπορεί να μην λαμβάνει υπ’ όψιν και να μην αποδίδει έναν κεντρικό ρόλο στο περιβάλλον μέσα στο οποίο ξεδιπλώνεται και λειτουργεί η κοινωνική ζωή. Πρέπει κατ’ αρχήν η οικονομία να πάψει να έχει κυρίαρχη θέση μέσα στο σύστημα και να μπει στην θέση που της αρμόζει, δηλαδή να είναι το μέσον της ανθρώπινης ζωής και όχι ο σκοπός. Αυτό είναι αναγκαίο για να αποφύγουμε την ολοκληρωτική καταστροφή του γήινου περιβάλλοντος που το οδηγεί η τρελή κούρσα της συνεχώς αυξανόμενης κατανάλωσης και της καπιταλιστικής μεγέθυνσης.

Ανάπτυξη λογικά θα έπρεπε να σημαίνει η εξασφάλιση ασφαλούς, υγιούς ζωής στους πολίτες του πλανήτη και μάλιστα με λιγότερη κατανάλωση ενέργειας. Η αειφορία η χρησιμοποίηση εναλλακτικών μορφών ενέργειας αλλά με τον κανόνα κόστους οφέλους, για παράδειγμα τοποθέτηση ανεμογεννητριών που είναι μια μορφή Α.Π.Ε., θα πρέπει να εξετασθεί   ποιο θα είναι το οικολογικό αποτύπωμα στο περιβάλλον αν αυτή η τοποθέτηση γίνεται με την  αποψίλωση των δασικών εκτάσεων.

Πρέπει να λάβουμε υπ’ όψιν μας το περιβαλλοντικό κόστος των καταναλωτικών μας επιλογών εστιάζοντας στο τι παράγεται, πως παράγεται και ποιος σχεδιάζει την παραγωγή αντί για την πάση θυσία δημιουργία θέσεων εργασίας.

Αν τέλος υπολογίσουμε ότι η αύξηση της παραγωγής και της κατανάλωσης με την εξάντληση των αποθεμάτων του πλανήτη και την ανεπανόρθωτη καταστροφή του γήινου περιβάλλοντος που επιφέρει αναγκαστικά η καπιταλιστική μεγέθυνση, μπορούμε και οφείλουμε να αναρωτηθούμε για πόσο καιρό ακόμα μπορεί να λειτουργεί το σύστημα.

Το πρόταγμα λοιπόν πρέπει να είναι βιωσιμότης ή μη βιωσιμότης

ΓΙΩΡΓΟΣ ΚΟΥΛΟΥΡΗΣ