ΣΥΓΡΟΝΗ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ ΑΠΟΡΡΙΜΜΑΤΩΝ

ΕΙΣΑΓΩΓΗ

Η δημιουργία αστικών περιοχών, οι αλλαγές του τρόπου ζωής, ο καταναλωτικός τρόπος ζωής είχαν ως αποτέλεσμα την αύξηση των στερών αποβλήτων και αυτό με την σειρά του δημιούργησε πολλά προβλήματα στην σωστή διαχείρισή τους.

Τα τελευταία χρόνια λόγω του κινδύνου που εγκυμονεί για την δημόσια υγεία η συσσώρευση των αποβλήτων γίνονται σε όλο τον κόσμο προσπάθειες για την εξεύρεση λύσης  προς την κατευθυνση της σωστής διαχείρισης των αποβλήτων με τέτοιο τρόπο ώστε να μην αποτελούν κίνδυνο για την δημόσια υγεία αλλά και την χλωρίδα και πανίδα.

Η κύρια προσπάθεια βέβαια ξεκινά από την μείωση της παραγωγής των αποβλήτων στην πηγή. Παράλληλα απαιτείται η συνειδητοποίηση και ενημέρωση των πολιτών για την ανακύκλωση και όλα αυτά προϋποθέτουν την διαβούλευση με τους πολίτες και την ενημέρωσή τους ώστε να κατανοήσουν το πρόβλημα και να συμμετέχουν στην όλη προσπάθεια.

ΠΡΟΛΟΓΟΣ

Με βάση, λοιπόν, τις επιπτώσεις και τις εμπειρίες που έχουν συσσωρευτεί στο μεταξύ από τις πρακτικές διαχείρισης αστικών απορριμμάτων στην Ελλάδα αλλά και σε άλλες χώρες - ο όρος αυτός, όπως και η έννοιά του καθώς και το περιεχόμενό του, θα όφειλαν να έχουν παραχωρήσει προ καιρού ανεπιστρεπτί τις θέσεις τους σε άλλους όρους, έννοιες και πολιτικές διαχείρισης των απορριμμάτων. Η πράξη απέδειξε ότι οι τεχνολογίες των ΧΥΤΑ δεν προστατεύουν επαρκώς το φυσικό περιβάλλον και ως εκ τούτου οι ΧΥΤΑ θεωρούνται από τις περιβαλλοντικές επιστήμες τεχνολογικά ξεπερασμένοι.

Οι ΟΤΑ είναι πλέον υποχρεωμένοι από τη νομοθεσία να επεξεργαστούν και να εφαρμόσουν σχέδια εναλλακτικής διαχείρισης των απορριμμάτων. Σε αυτά θα πρέπει να  εφαρμόζεται μία ιεράρχηση προτεραιοτήτων στη διαχείριση των απορριμμάτων, όπου προηγούνται : 

• Μείωση (περιορισμός των υπερβολικών συσκευασιών και των προϊόντων μιάς χρήσης ), Επαναχρησιμοποίηση,
•  Διαλογή στην πηγή ( δηλ. στο κάθε νοικοκυριό, στην κάθε επιχείρηση, στο κάθε γραφείο, στην κάθε Υπηρεσία κ.λπ. )
• Χωριστή συλλογή και Ανακύκλωση,
• Λιπασματοποίηση / Κομποστοποίηση των οργανικών ( αφού έχουν συλλεχθεί χωριστά από τα άλλα σκουπίδια ),

και έπονται :

• Ενδεχόμενη Ενεργειακή αξιοποίηση,
• Τελική Διάθεση (ταφή ή άλλη ασφαλής μέθοδος) μόνον των - ελάχιστων πλέον σε ποσότητα και οικολογικά ακίνδυνων - Υπολειμμάτων σε Χ.Υ.Τ.Υ. (Χώροι Υγειονομικής Ταφής Υπολειμμάτων).
• Ενημέρωση - ευαισθητοποίηση των δημοτών

Επίσης στις υποχρεώσεις της Τοπικής Αυτοδιοίκησης είναι  να επιτύχει την Κοινωνική συναίνεση και συμμετοχή των πολιτών,  στην υλοποίηση των σχεδίων εναλλακτικής διαχείρισης απορριμμάτων

Η ενεργός συμμετοχή των διαφόρων κοινωνικών φορέων και των πολιτών σε όλες τις φάσεις σχεδιασμού, λήψης αποφάσεων και υλοποίησης έργων διαχείρισης αποβλήτων είναι μία από τις σημαντικότερες προϋποθέσεις για την επιτυχία των πολιτικών και των προγραμμάτων διαχείρισης των στερεών αποβλήτων καθώς και της εναλλακτικής διαχείρισης των συσκευασιών και των άλλων προϊόντων. Για το λόγο αυτό, οι ΟΤΑ σε συνεργασία με τις αρμόδιες υπηρεσίες του ΥΠΕΧΩΔΕ είναι υποχρεωμένοι από το νόμο να αναπτύξουν άμεσα μακράς διάρκειας δράσεις ενημέρωσης και ευαισθητοποίησης των δημοτών και των διαφόρων κοινωνικών φορέων της περιοχής τους καθώς και εργαλεία διαβούλευσης / συμμετοχής τους.
Πολλές φορές κάτι τέτοιο γίνεται στο τελευταίο στάδιο και μόνον όταν έχουν ληφθεί πλέον οι αποφάσεις. Μία άμεση συνέπεια είναι συχνά η δυσκολία αποδοχής των αποφάσεων από τις τοπικές κοινωνίες λόγω άγνοιας, δυσπιστίας ή / και κακού σχεδιασμού έργων.

Ο νόμος 2939/2001 και τα σχετικά Προεδρικά Διατάγματα προβλέπουν την υποχρέωση οργάνωσης προγραμμάτων ενημέρωσης και ευαισθητοποίησης από τα συστήματα εναλλακτικής διαχείρισης που θα αναπτυχθούν με βάση την "ευθύνη του παραγωγού" και του "καταναλωτή ή τελικού χρήστη". Άρθρο 5 του Ν 2939/2001.

Οι δράσεις πληροφόρησης - ευαισθητοποίησης του κοινού κρίνονται ως άκρως αναγκαίες και απαραίτητες για την αποτελεσματική προώθηση και εμπέδωση των σχεδίων στην πράξη διαχείρισης απορριμμάτων σε εθνικό, περιφερειακό, νομαρχιακό αλλά και σε τοπικό επίπεδο, και στοχεύουν :

Ø  Στην ενημέρωση των πολιτών για το προτεινόμενο διαχειριστικό σχέδιο και τα συγκριτικά πλεονεκτήματά του (οικονομικά και περιβαλλοντικά),

Ø  Στην αποδοχή του ευρύτερου κοινού (κατοίκων και φορέων) για τις απαιτούμενες εγκαταστάσεις επεξεργασίας και διάθεσης αποβλήτων,

Ø  Στην προώθηση της αλλαγής συμπεριφοράς και νοοτροπίας όλων των εμπλεκομένων (πολιτών, αιρετών εκπροσώπων της Τοπικής Αυτοδιοίκησης, αρμοδίων Υπηρεσιών, εκπροσώπων φορέων κ.λπ.) ως προς τις πρακτικές διάθεσης απορριμμάτων,

Ø  Στην ενεργό συμμετοχή κοινού και φορέων σε όλα τα στάδια σχεδιασμού, λήψης αποφάσεων, υλοποίησης καθώς και σωστής λειτουργίας, εφαρμογής των συναφών έργων και μέτρων αντιστοίχως,

Ø  Στην καλλιέργεια της αντίληψης ότι η περιβαλλοντικά ασφαλής διαχείριση των αποβλήτων είναι υπόθεση όλων των πολιτών και όχι μόνον της Διοίκησης.

Οι δραστηριότητες ενημέρωσης - ευαισθητοποίησης μπορεί και πρέπει να είναι πολύμορφες, όπως π.χ. :

ü  Πληροφόρηση - ενημέρωση των δημοτών "πόρτα - πόρτα"

ü  Ανάρτηση ειδικών αφισών και ανακοινώσεων σε δημόσιους χώρους και καταστήματα, διανομή ενημερωτικού υλικού

ü  Διοργάνωση εκδηλώσεων ( Ημερίδες και συζητήσεις, εκτεταμένα προγράμματα ενημέρωσης - ευαισθητοποίησης στα σχολεία )

ü  Έντυπες ή και ηλεκτρονικές εκδόσεις απευθυνόμενες είτε στο ευρύ κοινό, είτε στους μαθητές, είτε στους βιοτέχνες της περιοχής, είτε στους εκπροσώπους των φορέων κ.λπ.

ü  Ραδιοφωνικές και τηλεοπτικές εκπομπές

ü  Εκπαιδευτικές επισκέψεις σε άλλες περιοχές όπου εφαρμόζονται ήδη με επιτυχία σχέδια εναλλακτικής διαχείρισης απορριμμάτων.

Σε επίπεδο Νομού : Δημιουργία ΧΥΤΥ ή ΧΕΔΥ για την ασφαλή διάθεση των ελάχιστων πλέον σε ποσότητα και οικολογικά ακίνδυνων Υπολειμμάτων των ΟΤΑ του Νομού,

Τα οποία είναι πλέον απαλλαγμένα από χαρτί, γυαλί, πλαστικό, μέταλλα και από το οργανικό κομμάτι των απορριμμάτων.

Σύμφωνα με τα παραπάνω, το πρόβλημα της διαχείρισης των αστικών απορριμμάτων είναι δυνατό να αντιμετωπιστεί κατά ένα μεγάλο μέρος ήδη στο επίπεδο των ΟΤΑ.
Εδώ διεκπεραιώνονται τα στάδια :

ü  Μείωση,

ü  Επαναχρησιμοποίηση,

ü  Διαλογή στην πηγή,

ü  Χωριστή συλλογή και Ανακύκλωση,

ü  Λιπασματοποίηση / Κομποστοποίηση.

Απομένουν τα στάδια : (ενδεχόμενη Ενεργειακή αξιοποίηση και) ασφαλής Διάθεση περιβαλλοντικά ακίνδυνων Υπολειμμάτων.

  

ΣΤΕΡΕΑ ΑΠΟΒΛΗΤΑ

Ως απόβλητα εννοούνται ουσίες που κατά κανόνα βρίσκονται σε στερεά κατάσταση που κατά κανόνα δεν είναι τοξικές ή επικίνδυνες ουσίες και από τις οποίες ο κάτοχός τους θέλει να απαλλαγεί.

ΠΗΓΗ	ΠΡΟΕΛΕΥΣΗ	ΥΛΙΚΑ
ΟΙΚΙΑΚΑ ΑΠΟΒΛΗΤΑ	Κατοικίες	Τροφικά υπολείμματα Χαρτιά, χαρτόνια, πλαστικά Δέρματα, ξύλα, απόβλητα κήπων, γυαλιά, μέταλλα, τέφρα, επικίνδυνα τοξικά απόβλητα, ηλεκτρικά είδη/συσκευές.
ΕΜΠΟΡΙΚΑ ΑΠΟΒΛΗΤΑ	Εστιατόρια Γραφεία Ξενοδοχεία Βιοτεχνίες κ.λ.π.	Χαρτιά, χαρτόνια, ξύλα, πλαστικά, τροφικά υπολείμματα, γυαλιά, μέταλλα, ηλεκτρικές συσκευές, επικίνδυνα τοξικά απόβλητα.
ΑΠΟΒΛΗΤΑ ΙΔΡΥΜΑΤΩΝ	Σχολεία Νοσοκομεία πλην τοξικών αποβλήτων	Τροφικά υπολείμματα Χαρτιά, χαρτόνια, πλαστικά Δέρματα, ξύλα, απόβλητα κήπων, γυαλιά, μέταλλα, τέφρα, επικίνδυνα τοξικά απόβλητα, ηλεκτρικά είδη/συσκευές.
ΑΠΟΒΛΗΤΑ ΚΑΤΕΔΑΦΙΣΕΩΝ	Καθαρισμοί οδών Καθαρισμοί παραλιών Καθαρισμοί πάρκων	Σκουπίδια, ξύλα, κλαδιά
ΑΠΟΒΛΗΤΑ ΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΕΩΝ ΕΠΕΞΕΡΓΑΣΙΑΣ ΑΠΟΒΛΗΤΩΝ	Καύση αποβλήτων Βιολογικοί καθαρισμοί	Τέφρα, ιλύς (λυματολάσπη)

ΚΑΤΗΓΟΡΙΟΠΟΙΗΣΗ ΑΠΟΡΡΙΜΜΑΤΩΝ

1. ΖΥΜΩΣΙΜΑ : Υπολείμματα κουζίνας, κήπων.

2. ΧΑΡΤΙ : Προερχόμενα από υλικά συσκευασίας και εκτυπώσεων.

3. ΜΕΤΑΛΛΑ : Όλα τα μέταλλα που καταλήγουν στους κάδους απορριμμάτων και διακρίνονται σε σιδηρούχα που έχουν μαγνητικές ιδιότητες και σε μη σιδηρούχα χωρίς μαγνητικές ιδιότητες πχ. Αλουμίνιο.

4. ΓΥΑΛΙ : Διακρίνεται σε λευκό, καφέ και πράσινο. Η παραγωγή καφέ και λευκού υαλοτρίμματος απαιτεί υαλότριμμα του ιδίου χρώματος.

5. ΠΛΑΣΤΙΚΟ : Είναι μια ομάδα με μεγάλη ανομοιογένεια και αφορά κυρίως προϊόντα συσκευασίας.

6. ΔΕΡΜΑ – ΞΥΛΟ – ΛΑΣΤΙΧΟ – ΥΦΑΣΜΑ

7. ΑΔΡΑΝΗ ΑΠΟΒΛΗΤΑ : Είναι υλικά χημικά ανενεργά που καταλήγουν στα οικιακά απορρίμματα (χώματα, πέτρες κ.λ.π.). αυτά δεν υφίστανται καμιά χημική, φυσική ή βιολογική αντίδραση, δεν βιοδιασπώνται, δεν επιδρούν δυσμενώς στην ρύπανση και την υγεία.

8. ΛΟΙΠΑ ΑΠΟΒΛΗΤΑ : Όσα δεν περιλαμβάνονται στις πιο πάνω κατηγορίες.

ΕΙΔΙΚΑ ΑΠΟΒΛΗΤΑ

1. ΕΠΙΚΙΝΔΥΝΑ ΑΠΟΒΛΗΤΑ : Είναι αυτά που λόγω των φυσικοχημικών ιδιοτήτων τους μπορούν να δημιουργήσουν πρόβλημα στην υγεία και το περιβάλλον. Μερικά από αυτά μπορεί να προκαλέσουν θανάτους ή και ανεπανόρθωτη βλάβη και μόλυνση του περιβάλλοντος. Προέρχονται κυρίως από βιομηχανίες και κυρίως βυρσοδεψία, επεξεργασία μετάλλων, κλωστοϋφαντουργία, παραγωγή γεωργικών φαρμάκων.

2. ΜΗ ΕΠΙΚΙΝΔΥΝΑ ΑΠΟΒΛΗΤΑ : Δεν προκαλούν βλάβες στην υγεία και το περιβάλλον.

3. ΙΑΤΡΙΚΑ ΑΠΟΒΛΗΤΑ : Προέρχονται από φαρμακευτικές βιομηχανίες, Νοσοκομεία. Αυτά δύνανται να είναι μολυσματικά και επικίνδυνα η μη επικίνδυνα. Στην τελευταία κατηγορία είναι τα οικιακού τύπου (από μαγειρεία, καφετέριες, γραφεία).

4. ΕΙΔΙΚΑ ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΚΑ ΑΠΟΒΛΗΤΑ : Αυτά μπορεί να είναι αδρανή όπως τα οικοδομικά απόβλητα, ξύλα, πέτρες, χαλίκια. Εν τούτοις περιλαμβάνονται και επικίνδυνα και δύσκολα διαχειρίσιμα όπως λάστιχα αυτοκινήτων, μεταχειρισμένοι καταλύτες αυτοκινήτων, ιλύς κ.λ.π.

5. ΕΠΙΚΙΝΔΥΝΑ ΑΠΟΒΛΗΤΑ είναι εκείνα που λόγω των φυσικοχημικών τους ιδιοτήτων δύνανται να έχουν βλαπτικές επιδράσεις στην υγεία και το περιβάλλον. Μερικά από τα επικίνδυνα απόβλητα μπορεί να βρίσκονται και μέσα στο σπίτι όπως προϊόντα καθαρισμού, και προϊόντα καθημερινής φροντίδας.

Σήμερα στις ανεπτυγμένες χώρες αυξάνει η χρήση των συσκευών άλεσης που αλέθουν τα τροφικά υπολείμματα και τα μετατρέπουν σε υγρή κατάσταση και τα αποβάλλουν στα συστήματα αποχέτευσης.

ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ ΔΙΑΧΕΙΡΗΣΗΣ

1. Συλλογή απορριμμάτων.

2. Μεταφορά.

3. Μεταφόρτωση.

4. Προσωρινή αποθήκευση.

5. Αξιοποίηση.

6. Διάθεση.

Γενικά η διαχείριση των απορριμμάτων πρέπει να γίνεται με κατάλληλες μεθόδους ώστε να είναι ασφαλείς για την δημόσια υγεία και το περιβάλλον. Για τον λόγο αυτό η πολιτεία με κύριο εκπρόσωπο την Τοπική Αυτοδιοίκηση επιφορτίστηκε την διαχείριση επιμερίζοντας στους πολίτες τις δαπάνες που τους αναλογούν.

Σε αυτήν την διαδικασία συμπεριλαμβάνεται και η ενημέρωση των πολιτών σχετικά με την μείωση της παραγωγής αλλά και την διάκριση των απορριμμάτων ανάλογα με τις φυσικοχημικές τους ιδιότητες και τις βλαπτικές επιδράσεις στο περιβάλλον.

ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΔΙΑΧΕΙΡΗΣΗ ΤΩΝ ΣΤΕΡΕΩΝ ΑΠΟΒΛΗΤΩΝ

Βασικός στόχος του σχεδιασμού είναι να συλλέγουν τα δεδομένα και να αξιολογηθούν ώστε να εντοπιστούν τυχόν ειδικά προβλήματα σε κάθε περιοχή που θα απαιτήσουν ειδικές ενέργειες στην αποκομιδή. Πρέπει με βάση αυτά τα δεδομένα να σχεδιαστούν οι πόροι οικονομικοί, υλικοί και φυσικοί.

ΣΥΣΤΗΜΑ ΟΛΟΚΛΗΡΩΜΕΝΗΣ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ (ΣΟΔΑ)

Βασικός στόχος του ΣΟΔΑ είναι να εκτραπούν περισσότερες ποσότητες απορριμμάτων από την τελική απόθεση στο έδαφος.

Ο κάθε ΣΟΔΑ περιέχει διαφορετικά προβλήματα που μπορούν να αλληλοσυνδέονται μεταξύ τους.

Διαδοχικές ενέργειες στον ΣΟΔΑ περιλαμβάνουν ιεραρχικά :

1. Επίπεδο μεταφόρτωσης. Δηλαδή η συμπίεση ώστε να μειωθεί ο όγκος τους με αποτέλεσμα την μείωση του κόστους μεταφοράς.

2. Επίπεδο επεξεργασίας. Περιλαμβάνει την ανάκτηση υλικών κομποστοποίησης (ΜΑΥΚ) και μονάδα θερμικής επεξεργασίας (ΜΘΕ).

3. Επίπεδο τελικής διάθεσης. Αυτό γίνεται σε ΧΥΤΑ όπου αποτίθενται στο έδαφος οποιουδήποτε δεν μπορεί να ανακτηθεί σε προηγούμενο επίπεδο.

Οι επί μέρους δυνατότητες μπορούν να συνδυαστούν μεταξύ τους σε ένα ΣΟΔΑ όσον αφορά τις εγκαταστάσεις είναι :

1. ΣΜΑ : που είναι είτε μια κινητή ή μια πλήρης βιομηχανική μονάδα για συμπίεση και μείωση του όγκου.

2. ΜΟΝΑΔΑ ΘΕΡΜΙΚΗΣ ΕΠΕΞΕΡΓΑΣΙΑΣ (ΜΘΕ): Η λειτουργία είναι αποδοτική αλλά το κόστος της επένδυσης είναι ακριβό. Από την άλλη προκαλεί σημαντικές επιπτώσεις για το έδαφος και την ατμόσφαιρα λόγω εκπομπής ρύπων.

3. ΜΟΝΑΔΑ ΑΝΑΚΤΗΣΗΣ ΥΛΙΚΩΝ/ΚΟΜΠΟΣΤΟΠΟΙΗΣΗΣ (ΜΑΥΚ) : Έχουν μέτρια κόστη επένδυσης που μπορούν να μειωθούν περαιτέρω μια μικρά μεγέθη

4. ΧΩΡΟΙ ΥΓΕΙΟΝΟΜΙΚΗΣ ΤΑΦΗΣ ΑΠΟΡΡΙΜΜΑΤΩΝ (ΧΥΤΑ) :Είναι η οικονομικότερη μέθοδος διαχείρισης ωστόσο η δημιουργία της απαιτεί κατάλληλο έδαφος που δεν είναι πάντα διαθέσιμο ενώ προκαλεί και έντονες κοινωνικές αντιδράσεις.

Οι πιο πάνω μέθοδοι περιέχουν αρκετά πλεονεκτήματα και σημαντικά μειονεκτήματα.

ΜΕΘΟΔΟΙ ΔΙΑΧΕΙΡΗΣΗΣ ΑΠΟΡΡΙΜΜΑΤΩΝ

1. ΠΡΟΣΩΡΙΝΗ ΑΠΟΘΗΚΕΥΣΗ 

Είναι το πρώτο στάδιο διαχείρισης απορριμμάτων, περιλαμβάνει το στάδιο που μεσολαβεί από την παραγωγή τους μέχρι την αποκομιδή τους. Μπορεί αυτή η αποθήκευση να γίνεται στο σπίτι ή σε κάποιο χώρο συλλογής. Το στάδιο αυτό εναλλακτικά μπορεί να συγχωνευτεί σε ένα με την τοποθέτηση κάδων ανακύκλωσης σε κάθε γειτονιά.

Στην φάση αυτή υπάρχουν πολλά προβλήματα όπως ανάπτυξη εντόμων και τρωκτικών, διασπορά σωματιδίων και οσμών στην ατμόσφαιρα και διασπορά από την ύπαρξη αδέσποτων ζώων. Όλοι αυτοί οι παράγοντες θα πρέπει να ληφθούν υπ’ όψιν κατά τον σχεδιασμό και την κοστολόγηση του προγράμματος.

2. ΣΥΛΛΟΓΗ 

 Είναι η διαδικασία που περιλαμβάνει την συγκέντρωση, τον διαχωρισμό και την ανάμιξη τους για την μεταφορά. Απορροφά υψηλά κόστη και είναι από τα σημαντικότερα σημεία της διαχείρισης. Υπολογίζεται ότι το κόστος αυτό αγγίζει το 70% της επένδυσης. Σημαντικά για την φάση αυτή είναι ο σωστός καθορισμός των σημείων συλλογής, η συχνότητα συλλογής και η προμήθεια του κατάλληλου μηχανολογικού εξοπλισμού. Για παράδειγμα η συχνότητα συλλογής ειδικά τους θερινούς μήνες δεν πρέπει να είναι μικρότερη από 3 φορές την εβδομάδα.

Ιδιαίτερο επίσης πρόβλημα αποτελεί η συλλογή των ογκωδών αντικειμένων. Εδώ υπάρχουν τρείς εναλλακτικές μέθοδοι :

1. Τα ογκώδη αντικείμενα συλλέγονται μαζί με τα υπόλοιπα απορρίμματα μέσω αυτοκινήτων που διαθέτουν πρέσα.

2. Γίνεται χωριστά σε καθορισμένα χρονικά διαστήματα σε προκαθορισμένα σημεία γνωστά στους πολίτες.

3. Οι πολίτες καλούν τηλεφωνικά την αρμόδια υπηρεσία του Δήμου και σε προκαθορισμένο χρόνο τοποθετούν τα ογκώδη αντικείμενα έξω από το σπίτι τους.

Σύστημα Pay As You Throw (PAYT) : Είναι πρόγραμμα μεταβλητής κοστολόγησης και αφορά την ορθολογική κοστολόγηση της διαχείρισης αστικών απορριμμάτων και χρησιμοποιείται σε πολλές Ευρωπαϊκές χώρες. Σύμφωνα με αυτό το σύστημα ο πολίτης καλείται να πληρώσει ανάλογα με τα απορρίμματα που παράγει.

Ο στόχος του προγράμματος αυτού είναι η μείωση της παραγωγής απορριμμάτων αφού αποτρέπει τους πολίτες λόγω του κόστους να αυξάνουν τα παραγόμενα απορρίμματα, ενώ παράλληλα προωθούν την ανακύκλωση.

Το σύστημα απαιτεί ειδικό εξοπλισμό ζύγισης, εκπαιδευμένο προσωπικό και συστήματα μηχανογράφησης.

3. ΜΕΤΑΦΟΡΑ

Αφορά το σύνολο των ενεργειών από την στιγμή της συλλογής μέχρι την συλλογή στους χώρους διάθεσης, αξιοποίησης, μεταφόρτωσης.

Η μεταφορά γίνεται με δύο ειδών απορριμματοφόρα που είναι τα κλειστού τύπου με συμπίεση και άλεση των απορριμμάτων και με ανοικτά απορριμματοφόρα για την συλλογή των ογκωδών αντικειμένων. Απαιτείται καλός σχεδιασμός ώστε να μην παρατηρούνται ανθυγιεινές καταστάσεις στα πεζοδρόμια.

4. ΣΤΑΘΜΟΙ ΜΕΤΑΦΟΡΤΩΣΗΣ ΑΠΟΡΡΙΜΜΑΤΩΝ (ΣΜΑ)

Είναι χώροι διάθεσης όπου συγκεντρώνονται τα απορρίμματα προκειμένου να υποστούν επεξεργασία για μείωση του όγκου τους και να μεταφερθούν στους χώρους επεξεργασίας και διάθεσης μειώνοντας με αυτό τον τρόπο τα κόστη μεταφοράς.

Η δημιουργία τέτοιων σταθμών θα πρέπει να συνοδεύεται από καλό σχεδιασμό  που θα προβλέπει το κόστος λειτουργίας, μελέτη διαφόρων περιβαλλοντικών παραγόντων, τα οικονομικά πλεονεκτήματα που θα προκύπτουν από την κατασκευή του, από τις ελάχιστες διαδρομές απορριμματοφόρων που δεν θα προκαλούσαν όχληση σε κατοικημένες περιοχές.

5. ΕΠΕΞΕΡΓΑΣΙΑ

Είναι η εφαρμογή φυσικών, χημικών και βιολογικών μεθόδων που μεταβάλλουν τα χαρακτηριστικά των απορριμμάτων με στόχο τον περιορισμό του όγκου τους αλλά και της απαλλαγής τους από τις επικίνδυνες ή τοξικές ιδιότητες τους ώστε να διευκολυνθή η διάθεση τους και να διαχωριστούν τα χρήσιμα υλικά ή να παραχθεί ενέργεια.

Μέθοδοι επεξεργασίας.

5.1. ΘΕΡΜΙΚΗ ΕΠΕΞΕΡΓΑΣΙΑ

Εκτός από την μείωση του όγκου έχει το πλεονέκτημα της παραγωγής ενέργειας. Μετατρέπει τα στερεά απόβλητα σε αέρια και στερεά υποπροϊόντα και απελευθέρωση σημαντικής ποσότητας θερμικής ενέργειας. Απαραίτητα όμως προ της επεξεργασίας απαιτείται η απομάκρυνση της υγρασίας των απορριμμάτων.

Υπάρχουν δύο μέθοδοι θερμικής επεξεργασίας.

5.1.1. ΚΑΥΣΗ : Όπου απαιτείται η παρουσία Οξυγόνου και υπάρχει σημαντική ανάκτηση ενέργειας. Τα αέρια υποπροϊόντα της καύσης είναι Διοξείδιο του Άνθρακα , Υποξείδια του Αζώτου, Θειάφι, Διοξίνες, Βαρέα Μέταλλα ενώ τα στερεά υπολείμματα είναι τέφρα και σκουριά με μεγάλη περιεκτικότητα σε επικίνδυνες τοξικές ουσίες

5.1.2. ΑΕΡΙΟΠΟΙΗΣΗ : Είναι μερική καύση με ελάχιστη ποσότητα Οξυγόνου για παραγωγή αερίων και κυρίως Διοξειδίου του Άνθρακα και Υδρογόνου, μεθανίου και κεκορεσμένους υδρογονάνθρακες. Με την μέθοδο αυτή μειώνεται ο όγκος ενώ παράγεται ενέργεια για μηχανές εσωτερικής καύσεως.

5.1.3. ΠΥΡΟΛΥΣΗ : Θερμική επεξεργασία με πλήρη απουσία Οξυγόνου. Η μέθοδος αυτή απαιτεί εξωτερική πηγή θερμότητας. Παράγονται υγρό υπόλειμμα που μπορεί να χρησιμοποιηθεί ως καύσιμο. Μίγμα αερίων η σύνθεση των οποίων εξαρτάται από την χημική σύνθεση των αποβλήτων και τέλος υπόλειμμα με Άνθρακα και αδρανή υλικά.

Η θερμική επεξεργασία είναι ανταγωνιστική προς την ανακύκλωση ενώ παράγει πολλά αέρια.

5.1.4. ΒΙΟΛΟΓΙΚΗ ΕΠΕΞΕΡΓΑΣΙΑ

Στόχος της είναι η ανάκτηση του compost ή και ενέργεια ενώ μειώνει τα αέρια του θερμοκηπίου.  

Αποσκοπεί στην μείωση του αποστραγγισμού  που γίνεται στα ΧΥΤΑ και μολύνουν το έδαφος.

Υπάρχουν δύο μεγάλες κατηγορίες βιολογικής επεξεργασίας :

5.1.4.1. ΑΝΑΕΡΟΒΙΑ ΕΠΕΞΕΡΓΑΣΙΑ

Κατ’ αρχή πρέπει τα αστικά απόβλητα να είναι διαχωρισμένα στην πηγή. Γίνεται σε κλειστούς χώρους μέσω ξηράς ή υγρής μεθόδου.

Τα προϊόντα που προκύπτουν είναι βιοαέριο και ιλύς. Απαιτεί υψηλό κόστος και εμπειρία, ωστόσο παράγεται ενέργεια (βιοαέριο) και παράλληλα μειώνονται τα αέρια του θερμοκηπίου. Ο απαιτούμενος χώρος αντιστοιχεί στο 40% του χώρου της κομποστοποίησης.

5.1.4.2. ΑΕΡΟΒΙΑ ΕΠΕΞΕΡΓΑΣΙΑ Η ΚΟΜΠΟΣΤΟΠΟΙΗΣΗ

Πρόκειται για ελεγχόμενη επεξεργασία ανομοιογενών οργανικών υλικών όπου μύκητες, βακτήρια μπορούν να αποδομούν οργανικές ενώσεις. Με αυτόν τον τρόπο μειώνεται η μάζα των αστικών αποβλήτων στο 50%.

Τα υποπροϊόντα που παράγονται είναι compost (πλούσιο σε οργανική ύλη), Νερό, και Διοξείδιο του Άνθρακα. Χρησιμοποιείται ως εδαφοβελτιωτικό σε αμμώδη, όξινα, πορώδη και ασβεστώδη εδάφη.

Μειονέκτημα της μεθόδου αυτής είναι η δυσοσμία, ο θόρυβος, ανάπτυξη παθογόνων μικροοργανισμών και παράλληλα απαιτεί μεγάλους χώρους.

5.1.4.3. ΜΗΧΑΝΙΚΗ ΕΠΕΞΕΡΓΑΣΙΑ

Γίνεται με δύο τρόπους

1. διαλογή στην πηγή.

2. διαλογή σε ειδικές εγκαταστάσεις.

Το RDF αφορά απορρίμματα που έχουν υποστεί επεξεργασία, έχουν περάσει από το στάδιο διαλογής, έχει μειωθεί το μέγεθός τους και έχουν απομακρυνθεί τα επικίνδυνα υλικά. Εν τούτοις RDF, ονομάζονται και εκείνα που δεν έχουν υποστεί την πιο πάνω επεξεργασία.

6. ΕΔΑΦΙΚΗ ΔΙΑΘΕΣΗ

Είναι υποσύστημα κάθε συστήματος διαχείρισης αστικών στερεών αποβλήτων που δεν μπορεί να παραβλεφθεί αφού η κάθε εφαρμοζόμενη μέθοδος αφήνει μικρή ή μεγάλη ποσότητα υπολείμματος το οποίο καταλήγει σε χώρους εδαφικής διάθεσης υπολειμμάτων (ΧΕΔΥ), ή και σε χώρους Υγειονομικής Ταφής Απορριμμάτων ( ΧΥΤΑ).

Σημειώνεται ότι πρέπει να είναι η τελευταία επιλογή μετά την μείωση στην πηγή, την ανακύκλωση, την επαναχρησιμοποίηση και την ανάκτηση υλικών και ενέργειας.

ΧΥΤΑ – ΧΕΔΥ – ΧΥΤΥ

Είναι χώροι που υποδέχονται απόβλητα που εναποτίθενται με τον τρόπο αυτό είτε στο έδαφος είτε κάτω από αυτό.
Τι είναι το ΧΥΤΥ και τι είναι ΧΥΤΥ ;  Οι Χώροι Υγειονομικής Ταφής Απορριμμάτων (ΧΥΤΑ) είναι χώροι ειδικά διαμορφωμένοι στους οποίους γίνεται η ταφή των απορριμμάτων των πόλεων.Η απόθεση των απορριμμάτων μπορεί να διαρκέσει το πολύ 30 έτη. Έπειτα από την παρέλευση αυτού του χρονικού διαστήματος προβλέπεται το κλείσιμο των χώρων απόθεσης, και στα έτη που ακολουθούν γίνονται τα κατάλληλα έργα επαναφοράς του περιβάλλοντος στην αρχική του μορφή.

ΧΥΤΥ είναι οι Χώροι Υγειονομικής Ταφής Υπολειμμάτων. Με τον όρο υπολείμματα εννοούμε τα σκουπίδια που έχουν υποστεί μία συγκεκριμένη διαδικασία πριν καταλήξουν εκεί. Αρχικά, γίνεται μια πρώτη διαλογή για είδη που πιθανόν ανακυκλώνονται. Κατόπιν ότι περισσέψει συμπιέζεται για να πιάνει λιγότερο χώρο και υποβάλλεται σε περαιτέρω επεξεργασία (καύση ή πυρόλυση). Ότι μείνει από αυτή τη διαδικασία ονομάζεται υπόλειμμα.

Ο όρος ΧΥΤΑ εξακολουθεί να χρησιμοποιείται κατά κόρον από την ελληνική Διοίκηση όλων των βαθμίδων της για να εκφράσει - ακόμη και σήμερα, εν έτει 2005 - τον πυρήνα της εφαρμοστέας πολιτικής διαχείρισης των αστικών απορριμμάτων της χώρας. Η ταφή των απορριμμάτων στο σύνολό τους - ακόμη και με τις πλέον σύγχρονες προσφερόμενες τεχνολογικές λύσεις - αδυνατεί να εγγυηθεί υγειονομική ασφάλεια για τον άνθρωπο και προστασία στο φυσικό περιβάλλον.

Αξιοσημείωτο τέλος είναι το γεγονός ότι οι ΧΥΤΑ τυγχάνουν, αν όχι καθολικής, οπωσδήποτε ευρείας απόρριψης από τις τοπικές κοινωνίες, κάθε φορά που ανακοινώνεται πρόθεση ή απόφαση της Διοίκησης για χωροθέτηση ΧΥΤΑ εντός των διοικητικών ορίων ενός ΟΤΑ ή μιάς ευρύτερης περιοχής. Γιατί άραγε ; Οφείλεται αυτό μόνο στην έλλειψη ενημέρωσης των πολιτών από τους αιρετούς εκπροσώπους του, από τους αρμόδιους υπαλλήλους ή και από τους ειδικούς επί του θέματος επιστήμονες ; Μία εικοσαετία και πλέον δεν υπήρξε αρκετή, ώστε να ενημερώσουν οι αρμόδιοι τον κόσμο για το φλέγον πρόβλημα των σκουπιδιών ; Ή μήπως, η εναντίωση των τοπικών κοινωνιών εμπεριέχει και ένα στοιχείο υγιούς αντίδρασης απέναντι σε πράξεις της Διοίκησης, οι οποίες είναι εντελώς λανθασμένες από τη σύλληψή τους ;

Ως εκ τούτου, το ζητούμενο δεν είναι ο σχεδιασμός Χ.Υ.Τ.Α. αλλά ο σχεδιασμός Χ.Υ.Τ.Υ Χώρου Υγειονομικής Ταφής Υπολειμμάτων ) ή Χ.Ε.Δ.Υ (Χώρου Εδαφικής Διάθεσης Υπολειμμάτων ).

Αυτός μάλιστα ο σχεδιασμός, για να μην είναι καρικατούρα και φύλο συκής, θα πρέπει να συνοδεύεται από τις παράλληλες πολιτικές και δράσεις, όπως αυτές αναπτύχθηκαν δηλ. ότι τα νέα υποτιθέμενα υλικά έχουν υποστεί την κατάλληλη επεξεργασία για μείωση του όγκου, απαλλαγή από όλα τα βιοαποδομήσιμα κατάλοιπα, τα τοξικά απόβλητα ώστε να ελαχιστοποιηθεί η επικινδυνότητα τους για την δημόσια υγεία και το περιβάλλον (οδηγία 1999/31/ΕΚ)

ΑΞΙΟΠΟΙΗΣΗ

Είναι όρος που χρησιμοποιείται για κάθε εργασία που αποσκοπεί στην ανακύκλωση, ανάκτηση και την επαναχρησιμοποίηση των υλικών και πρέπει να προηγείται κάθε μορφής διαχείρησης .

H ΕΕ προωθεί την φιλική προς το περιβάλλον διαχείριση των απορριμμάτων προς τούτο έχει θεσπίσει 4 βασικές αρχές :

1. ΑΡΧΗ ΤΗΣ ΠΡΟΛΗΨΗΣ : Ελαχιστοποίηση της παραγωγής απορριμμάτων.

2. Ο ΡΥΠΑΙΝΩΝ ΠΛΗΡΩΝΕΙ : χρηματικά πρόστιμα ή ποινικές συνέπειες.

3. ΑΡΧΗ ΤΗΣ ΠΡΟΦΥΛΛΑΞΗΣ : προφύλαξη του περιβάλλοντος από την ρύπανση που προκαλείται από τα απόβλητα.

4. ΑΡΧΗ ΓΕΝΗΣΗΣ – ΔΙΑΘΕΣΗΣ – ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ : Όσον γίνεται πλησιέστερο στην πηγή.